Δραστηριότητες

Το Ινστιτούτο Υδατοκαλλιεργειών διεξάγει έρευνα σχετική με την εκτροφή και την καλλιέργεια μεσογειακών θαλάσσιων ειδών (ψαριών και πλαγκτονικών οργανισμών) καθώς και με τις συνθήκες περαιτέρω ανάπτυξης των θαλασσοκαλλιεργειών σε Eθνικό και Eυρωπαϊκό επίπεδο. 

Η ανάπτυξη αυτή απαιτεί την ικανοποίηση μιας σειράς από προϋποθέσεις όπως είναι η ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας, η ένταξή της στο κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο της παράκτιας ζώνης και ο σεβασμός του περιβάλλοντος, των εργαζομένων και των καταναλωτών.  Για το σκοπό αυτό η ερευνητική προσπάθεια του Ινστιτούτου εστιάζεται αφενός στην μελέτη της βιολογίας των ειδών και αφετέρου στις τεχνολογίες και στις τεχνικές της εκτροφής τους. Συγκεκριμένα, η υλοποίηση των ερευνητικών στόχων του Ινστιτούτου περιλαμβάνει και προϋποθέτει:

Α) Βασική έρευνα εστιασμένη στον προσδιορισμό, την κατανόηση και τον έλεγχο των βιολογικών μηχανισμών που εμπλέκονται στην διαδικασία εκτροφής των ψαριών (αναπαραγωγή, επιβίωση, ανάπτυξη, μεταβολικές ανάγκες, κλπ.).
B) Εφαρμοσμένη έρευνα, προσανατολισμένη στον εκσυγχρονισμό και την βελτιστοποίηση των συστημάτων εκτροφής, την ελαχιστοποίηση του κόστους, και την αυτοματοποίηση της παραγωγής. Αυτή η δράση είναι πολυδιάστατη και περιλαμβάνει τον καθορισμό των Bιολογικών και Tεχνο-Oικονομικών Βάσεων της υδατοκαλλιέργειας με την επιλογή των καλύτερων και οικονομικά αποδοτικότερων τεχνολογιών, και την βελτίωση των συνθηκών παραγωγής μέσα από μια καλλίτερα επιλεγμένη στρατηγική βιοδιαχείρισης.

Η συνεχής ανάλυση της κατάστασης της Ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας αποτελεί εφαλτήριο για τον σχεδιασμό της ερευνητικής - αναπτυξιακής στρατηγικής του Ινστιτούτου, το οποίο φιλοδοξεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην διατήρηση της ηγετικής θέσης της Eλλάδας σε αυτόν τον τομέα.

Το Ινστιτούτο Υδατοκαλλιεργειών είναι εξοπλισμένο με πειραματικές και πιλοτικές εγκαταστάσεις εκτροφής που περιλαμβάνουν όλα τα στάδια μιας καθετοποιημένης μονάδας. Στον εξοπλισμό του περιλαμβάνονται επίσης εξειδικευμένα εργαστήρια που επιτρέπουν την μελέτη σε όλα τα στάδια της ζωής του ψαριού, από τους γεννήτορες και τα εμβρυϊκά στάδια μέχρι το εμπορεύσιμο μέγεθος. Οι εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου πρόκειται να ανανεωθούν και να εμπλουτιστούν με τα νέα εργαστήρια που ήδη κατασκευάζονται (AQUA LABS) σε ιδιόκτητο χώρο του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. καθώς και με μονάδα κλωβών στον κόλπο της Σούδας. Το Ινστιτούτο δίνει την δυνατότητα σε ένα αριθμό φοιτητών ετησίων να πραγματοποιήσουν την πτυχιακή ή μεταπτυχιακή εργασία τους, καθώς και να εκπαιδευτούν θεωρητικά και πρακτικά σε θέματα υδατοκαλλιέργειας. Για την καλύτερη εκμετάλλευση των ερευνητικών του αποτελεσμάτων, το Ινστιτούτο έχει ιδρύσει, σε συνεργασία με ιδιώτες, μία εταιρία έντασης γνώσης με την επωνυμία AQUA BIOTECH HELLENIC.

Προοπτική – Στόχοι

Για την διατήρηση της ηγετικής θέσης των Eλληνικών Θαλασσοκαλλιεργειών στον Mεσογειακό και Eυρωπαϊκό χώρο χρειάζεται η εφαρμογή μιας δυναμικής Eθνικής ερευνητικής στρατηγικής ώστε να μπορέσει να συνεπικουρήσει αποτελεσματικά αυτή την βιομηχανία.

Οι κατευθυντήριοι άξονες της Eρευνητικής - Aναπτυξιακής στρατηγικής του Ινστιτούτου είναι:

1. Διαφοροποίηση της παραγωγής με εισαγωγή νέων ειδών ψαριών
   Η διαφοροποίηση της παραγωγής αποτελεί πάγιο αίτημα του κλάδου των υδατοκαλλιεργειών και το Ινστιτούτο έχει ανταποκριθεί θετικά αναπτύσσοντας κατάλληλες μεθοδολογίες για την εκτροφή των ειδών: φαγκρί, συναγρίδα, σαργός, λυθρίνι, μυτάκι, συκιός και μυλοκόπι.
   Ταυτόχρονα δίνεται προτεραιότητα σε είδη που χαρακτηρίζονται από ταχείς ρυθμούς ανάπτυξης, όπως το μαγιάτικο, ο βλάχος, και ο τόνος γιατί φτάνουν γρήγορα στο εμπορεύσιμο μέγεθος, περιορίζοντας τον επιχειρησιακό κίνδυνο ενώ βοηθούν στην διεύρυνση της αγοράς αφού πρόκειται για παγκόσμια είδη. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην μελέτη της αναπαραγωγής, των πρώτων αναπτυξιακών σταδίων, των τροφικών απαιτήσεων τους από ποσοτική και από ποιοτική άποψη και της συμπεριφοράς τους..
2. Διατροφή εκτρεφομένων ειδών
   Ο ερευνητικός προσανατολισμός στον τομέα της Διατροφής των εκτρεφόμενων ψαριών αποβλέπει στην μελέτη των διατροφικών απαιτήσεων των καλλιεργούμενων ειδών με έμφαση στα νέα είδη, και στην σύνδεση της διατροφής με την κατάσταση του ανοσοποιητικού συστήματος των ψαριών, την αντοχή τους σε ασθένειες, την ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος και την εξεύρεση εναλλακτικών πηγών πρωτεΐνης και λίπους. Επίσης, η βελτίωση της γνώσης σχετικά με την σύνδεση των χαρακτηριστικών ποιότητας με την διατροφή, στρες, θανάτωση και αποθήκευση των ψαριών αποτελούν ερευνητικές προτεραιότητες. Η βιοσυσσώρευση τοξικών ουσιών και ο έλεγχος χρήσης ανεπιθύμητων στην τροφή υλικών αποτελούν επίσης τομείς ενδιαφέροντος. 
3. Παθολογία εκτρεφομένων ειδών
   Ο ερευνητικός προσανατολισμός σε θέματα Παθολογίας αποβλέπει στην μείωση της εκδήλωσης ασθενειών, του ανοσοποιητικού συστήματος των ψαριών, την ανάπτυξη και εφαρμογή ευαίσθητων μεθόδων διάγνωσης με την χρήση μοντέρνων τεχνικών μοριακής βιολογίας και μελέτη της χρήσης φαρμακευτικών ουσιών.
4. Βελτιστοποίηση & εκσυγχρονισμός των χρησιμοποιούμενων μεθοδολογιών εκτροφής
   O έλεγχος των διαδικασιών μαζικής παραγωγής γόνου αποτελεί προαπαίτηση κάθε ιχθυοπαραγωγικής δραστηριότητας. Μεταξύ άλλων, οι ημιεντατικές τεχνικές εκτροφής (Μεσόκοσμοι) είναι υψηλής προτεραιότητας για το Ινστιτούτο διότι είναι ιδανικές για την εκτροφή νέων ειδών ψαριών και προσαρμοσμένες στις γεωγραφικές και κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες της Μεσογείου  (ΜΜΕ).
   Επιπλέον, η αυτοματοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας είναι ερευνητική προτεραιότητα διότι εξασφαλίζει καλλίτερη διαχείριση των ιχθυοπληθυσμών, μείωση του κόστους παραγωγής και ελαχιστοποίηση των απωλειών ψαριών λόγω ανθρώπινου λάθους. Η αυτοματοποίηση στοχεύει στην ανάπτυξη «έξυπνων» συστημάτων (expert systems) που αναλαμβάνουν την διαχείριση των ιχθυοπληθυσμών προσομοιώνοντας τις ανθρώπινες ενέργειες.
5. Διαφοροποίηση των τεχνολογιών και μεθόδων καλλιέργειας
   Καθώς το μέλλον των υδατοκαλλιεργειών φαίνεται να προδιαγράφεται μακριά από τις ακτές, η έρευνα που προετοιμάζει γι’ αυτή την προοπτική αποκτά για την Eλλάδα και το Ινστιτούτο Yδατοκαλλιεργειών ιδιαίτερη βαρύτητα και σημασία. Η ανάπτυξη τεχνολογιών εκτροφής προσαρμοσμένων στις ιδιάζουσες συνθήκες της ανοικτής θάλασσας περιλαμβάνει δύο εξίσου σημαντικές δράσεις: α) την ανάπτυξη υποδομών προσαρμοσμένων στο περιβάλλοντος και στις απαιτήσεις των ψαριών, και β) την ανάπτυξη μεθοδολογιών για την σωστή διαχείριση των εκτρεφομένων πληθυσμών υπό συνθήκες αυτόνομης λειτουργίας.
   Η ανάπτυξη καινοτόμων μεθοδολογιών για την ορθολογική διαχείριση των θαλάσσιων πόρων αποτελεί διεθνώς σημαντική ερευνητική προτεραιότητα. Μία κοινή ανάγκη όλων των οικολογικών και διαχειριστικών προσπαθειών που γίνονται προς αυτή την κατεύθυνση είναι η ενίσχυση των φυσικών αποθεμάτων ψαριών με άτομα παρόμοιου φαινότυπου και γενότυπου. Το Ινστιτούτο, χάρις στην τεχνογνωσία που έχει (ημιεντατική εκτροφή ιχθυονυμφών για παραγωγή νέων ειδών ψαριών με σωστό φαινότυπο, και ελεγχόμενης αναπαραγωγής) συνεισφέρει ποικιλοτρόπως προς αυτήν την κατεύθυνση.

Επιτεύγματα

Το Ινστιτούτο Υδατοκαλλιεργειών είναι από τα πρώτα στη Μεσόγειο που δραστηριοποιήθηκε στον συγκεκριμένο τομέα. Τα επιστημονικά αποτελέσματα από την μακροχρόνια αυτή δραστηριότητα έχουν αποτελέσει βάση για την ανάπτυξη της εκτροφής των Μεσογειακών ειδών αυτών καθώς και την αποτελεσματική παραγωγή τους. Εκτός των παραπάνω το Ινστιτούτο είναι το πρώτο στον Ελλαδικό χώρο που ανέπτυξε τμήμα παροχής υπηρεσιών προς την βιομηχανία των υδατοκαλλιεργειών. Το Ινστιτούτο έχει διεκδικήσει επιτυχώς μεγάλο αριθμό εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων, σε πολλά από τα οποία υπήρξε συντονιστής φορέας, εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων του.

Παροχή Υπηρεσιών

Η σύνδεση της έρευνας με την βιομηχανία γίνεται, πέρα από την προώθηση στους Έλληνες παραγωγούς των ερευνητικών αποτελεσμάτων, με την παροχή υπηρεσιών που διευκολύνουν και αναβαθμίζουν συνεχώς την παραγωγική διαδικασία και βελτιώνουν την απόδοσή τους.

Η δραστηριοποίηση του Ινστιτούτου στους παραπάνω άξονες επιβεβαιώνεται από τις κατευθύνσεις των ερευνητικών του προγραμμάτων και τις συμβάσεις μεταφοράς τεχνογνωσίας που έχουν συναφθεί με ιδιώτες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Στο Ινστιτούτο επιπλέον λειτουργεί Εργαστήριο Παροχής Υπηρεσιών για μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας το οποίο εκτός των εξειδικευμένων συμβουλών προς τους παραγωγούς καλύπτει ανάγκες βιολογικού υλικού (αυγά, πλαγκτονικούς οργανισμούς, γόνο) των εταιρειών του κλάδου. Επιπλέον, το Ινστιτούτο αναλαμβάνει αναλύσεις σχετικά με παθολογία (μικροβιολογία, ιστολογία, παρασιτολογία) και ποιότητα ψαριών, ποιότητα τροφών, ποιότητα νερών υδατοκαλλιέργειας καθώς και εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων των υδατοκαλλιεργειών και σχετικές περιβαλλοντικές μελέτες. Επίσης, αναλαμβάνει την εκτέλεση συγκεκριμένων πειραμάτων ή αναλύσεων, βάσει σύμβασης, για έλεγχο πρώτων υλών τροφών και εκτροφής  ή και ιχθυοτροφών και ποιότητας ψαριών από Εταιρείες του εσωτερικού ή και του εξωτερικού. Τέλος, συμμετέχει σε επιτροπές Συνδέσμων παραγωγών για επίλυση προβλημάτων του κλάδου (ΣΕΘ επιτροπή ιχθυοπαθολογίας και επιτροπή διατροφής ψαριών).

Στοιχεία επικοινωνίας

Δρ. Πασκάλ Ντιβανάκ
Ινστιτούτο Υδατοκαλλιεργειών
Τ.Θ. 2214, 71003, Ηράκλειο Κρήτη
Τηλ: 2810__ 346-860, Fax: 2810_ 241-882, e-mail: divanach@imbc.gr

Δρ. Μαρία Αλέξη
Ινστιτούτο Υδατοκαλλιεργειών
Άγιος Κοσμάς, Ελληνικό, 166 10 Αθήνα
τηλ: 210_ 983-0405, fax : 210_ 981-1713, e-mail : malexi@ncmr.gr