Από 11/01/2022 λειτουργεί νέος ιστότοπος της ΓΓΕΚ στη διεύθυνση: gsri.gov.gr
Μενού Επιλογών

Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας

Γενικά |  | 


ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (ΕΧΕ)
Η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ) αποφασίσθηκε τον Μάρτιο του 2000 στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβόνας για την αντιμετώπιση του κατακερματισμού των εθνικών συστημάτων έρευνας και καινοτομίας (Ε&Κ) και της έλλειψης συντονισμού των εθνικών πολιτικών στον τομέα αυτό.
Στη συνέχεια, το 2010, ενσωματώθηκε στη συνθήκη λειτουργίας της Ε. Ένωσης (ΣΛΕΕ) και συγκεκριμένα στο άρθρο 179 της συνθήκης που αφορά στους στόχους της πολιτικής της Ένωσης για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη (ΕΤΑ) και το διάστημα (άρθρα 179-182).

Αποτελεί ένα διαρκώς εξελισσόμενο πλαίσιο πολιτικής που περιλαμβάνει τρεις αλληλένδετες πτυχές:  α) τη δημιουργία μιας «εσωτερικής αγοράς» για την έρευνα, στην οποία οι ερευνητές, η επιστημονική γνώση και η τεχνολογία διακινούνται ελεύθερα, β) τον συντονισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο των εθνικών και περιφερειακών δραστηριοτήτων, προγραμμάτων και πολιτικών για την έρευνα, γ) την εφαρμογή και χρηματοδότηση πρωτοβουλιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Οι δραστηριότητες συντονισμού και συνεργασίας στο πλαίσιο του ΕΧΕ διοργανώνονται σε εθελοντική βάση, τηρουμένης της αρχής της επικουρικότητας, με συνεργασία μεταξύ της Ε. Επιτροπής και των κρατών μελών και με τη συμβολή των χωρών που διαθέτουν συμφωνία σύνδεσης με το Πρόγραμμα Πλαίσιο της ΕΕ για την Ε&Κ, καθώς και των ενδιαφερόμενων οργανισμών έρευνας.

Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας (τομέας έρευνας) του Μαΐου 2015 για τον Οδικό Χάρτη ΕΧΕ 2015-2020 προσδιορίζονται έξι (6) βασικές προτεραιότητες για περαιτέρω δράση, με το σκεπτικό ότι θα έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στο ευρωπαϊκό σύστημα έρευνας και καινοτομίας.
Οι ανωτέρω προτεραιότητες βασίζονται σε δύο φιλόδοξες ανακοινώσεις που εκδόθηκαν το 2012 από την  Ε. Επιτροπή με σημαντικότερη αυτή που αφορά στη συμπλήρωση της πρωτογενούς σύμπραξης του ΕΧΕ μεταξύ των κρατών μελών και της Ε. Επιτροπής με τη συστηματική συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων έρευνας [«Μια ενισχυμένη σύμπραξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας για την αριστεία & την ανάπτυξη»)
Η δεύτερη ανακοίνωση αφορά στη διάσταση της διεθνούς συνεργασίας («Ενίσχυση και εστίαση της διεθνούς συνεργασίας της Ένωσης στην έρευνα και στην καινοτομία: μια στρατηγική προσέγγιση») που διαπνέει οριζόντια όλες τις προτεραιότητες του ΕΧΕ καθώς θεωρείται απαραίτητη για την από κοινού αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων, τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε παγκόσμιες αγορές και την προσέλκυση στην ΕΕ ταλαντούχων ερευνητών και επενδύσεων.
Οι προτεραιότητες αυτές είναι οι εξής:
1)    Αποτελεσματικότερα εθνικά συστήματα έρευνας
2)    Βελτίωση της διακρατικής συνεργασίας και του ανταγωνισμού:
(2α) Από κοινού αντιμετώπιση μεγάλων προκλήσεων (κοινός προγραμματισμός)
(2β) Ευρωπαϊκές  υποδομές έρευνας
3)    Ανοικτή αγορά εργασίας για τους ερευνητές
4)    Ισότητα μεταξύ των δύο φύλων και ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην έρευνα  
5)    Βελτίωση της κυκλοφορίας και της αξιοποίησης της επιστημονικής γνώσης, καθώς και της πρόσβασης σε αυτή:
(5α) Μεταφορά/αξιοποίηση γνώσης και ενίσχυση των δεσμών μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα-ανοικτή καινοτομία, πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες έρευνας (ψηφιακός ΕΧΕ)
(5β)Ανοικτή πρόσβαση στις επιστημονικές δημοσιεύσεις και στα ερευνητικά δεδομένα (ανοικτή επιστήμη)
6)    Διεθνής συνεργασία
Επαναπροσέγγιση των διμερών συνεργασιών με τρίτες χώρες που προωθούνται σε επίπεδο Κ-Μ υπό το πρίσμα των προτεραιοτήτων που αναδεικνύονται σε επίπεδο ΕΕ και συντονισμός της συμμετοχής σε διεθνή fora και πολυμερείς πρωτοβουλίες.

Το εκάστοτε πρόγραμμα πλαίσιο της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία (για την περίοδο 2014-2020, ο Ορίζοντας 2020) αποτελεί το κυριότερο εργαλείο για την υλοποίηση του ΕΧΕ. Παράλληλα τη διετία 2015/16  όλα σχεδόν τα κράτη μέλη προχώρησαν στη διαμόρφωση εθνικών σχεδίων δράσης για την προώθηση του ΕΧΕ έως το 2020.
Επίσης από το 2013 και μετά η Ε. Επιτροπή εκδίδει ετήσιες εκθέσεις παρακολούθησης της εφαρμογής του ΕΧΕ στη βάση των ανωτέρω προτεραιοτήτων σε επίπεδο ΕΕ και ανά κράτος μέλος.

Συμβουλευτική δομή ΕΧΕ
Η υλοποίηση του ΕΧΕ προωθείται κυρίως μέσω επιτροπών και ομάδων εργασίας του Συμβουλίου, με κυριότερη την Επιτροπή Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και Καινοτομίας (European Research Area and Innovation Committee - ERAC).
Η ERAC αποτελεί το κεντρικό συμβουλευτικό όργανο για θέματα πολιτικής Ε&Κ στο πλαίσιο της διακυβέρνησης του ΕΧΕ και έχει ως κύρια αποστολή την παροχή γνώμης προς το Συμβούλιο, την Ε. Επιτροπή και τα κράτη-μέλη για την πορεία υλοποίησης του ΕΧΕ και για άλλα θέματα πολιτικής στρατηγικού χαρακτήρα. Στην ERAC συμμετέχουν η Ε. Επιτροπή και τα κράτη μέλη της ΕΕ. Οι χώρες που διαθέτουν συμφωνία σύνδεσης με το εκάστοτε πρόγραμμα πλαίσιο της ΕΕ για την Ε&Κ συμμετέχουν ως παρατηρητές.

Η συμβουλευτική δομή του ΕΧΕ περιλαμβάνει επίσης 2 ομάδες που συστάθηκαν ως ειδικές συνθέσεις της ERAC, μόνιμες και ad hoc ομάδες εργασίας της ERAC για επιμέρους θέματα και το ευρωπαϊκό forum για τις υποδομές έρευνας:

Ειδικές συνθέσεις της ERAC
α) Ομάδα υψηλού επιπέδου για τον κοινό προγραμματισμό (Groupe de haut niveau pour la Programmation Conjointe /High Level Group on Joint Programming-GPC) –Προτεραιότητα 2α Οδικού Χάρτη ΕΧΕ
β) Στρατηγικό Forum για τη διεθνή επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία (Strategic Forum for International Scientific and Technological Cooperation-SFIC) – Προτεραιότητα 6 Οδικού Χάρτη ΕΧΕ

Μόνιμες ομάδες εργασίες της ERAC (standing working groups)
γ) Για τους ανθρώπινους πόρους και την κινητικότητα [Standing Working Group on Human Resources and Mobility (SWGHRM)] - Προτεραιότητα 3 Οδικού Χάρτη ΕΧΕ
δ) Για την ισότητα των φύλων [Standing Working Group on Gender in Research and Innovation» (πρώην Helsinki Group)] - Προτεραιότητα 4 Οδικού Χάρτη ΕΧΕ
ε) Για την ανοικτή επιστήμη και την καινοτομία [Standing Working Group on Open Science and Innovation (SWG OSI)] - Προτεραιότητα 5 Οδικού Χάρτη ΕΧΕ

Τέλος, τον Δεκέμβριο του 2017, αποφασίστηκε η δημιουργία ad-hoc ομάδας εργασίας της ERAC για τις ευρωπαϊκές συμπράξεις Ε&Κ (ad hoc Working Group on Partnerships) με αποστολή την επεξεργασία προτάσεων για τον εξορθολογισμό των συμπράξεων Ε&Κ και τη βελτίωση της διαφάνειας, της ανοικτότητας και της συνεκτικότητας τους στο επόμενο πρόγραμμα πλαίσιο για την Ε&Κ (Horizon Europe, 2021-2027).

Ευρωπαϊκό Φόρουμ στρατηγικής  για τις υποδομές έρευνας  (European Strategy Forum for Research Infrastructures-ESFRI)
Το ESFRI δημιουργήθηκε το 2002, με εντολή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και διαδραματίζει βασικό ρόλο στη χάραξη πολιτικής σχετικά με τις ερευνητικές υποδομές στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα, το ESFRI συμβάλλει στην ανάπτυξη και επικαιροποίηση του στρατηγικού οδικού χάρτη (ESFRI Roadmap) για τις ερευνητικές υποδομές πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (υφιστάμενες υποδομές και αναβαθμίσεις αυτών, εν δυνάμει υποδομές-έργα ESFRI) για τα επόμενα 10-20 έτη.
Ο πρώτος Οδικός Χάρτης του ESFRI ανακοινώθηκε το 2006. Ακολούθησαν αναθεωρήσεις το 2008, το 2010, το 2016 και το 2018.
Στο επισυναπτόμενο αρχείο παρουσιάζεται συνοπτικά η τρέχουσα συμμετοχή της Ελλάδας στις υποδομές του Οδικού Χάρτη του ESFRI.
 

Σχετικά αρχεία

© 2013-2019, Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας
Σχεδιασμός
& Υλοποίηση
Ο σχεδιασμός του ιστοχώρου πληροί τα διεθνή πρότυπα προσβασιμότητας
W3C XHTML 1.1 W3C CSS W3C WCAG 2.0